Depreme Dayanıklı Bina Nasıl Anlaşılır?

    Bu makalemizde DEPREME DAYANIKLI BİNA nasıl anlaşılır konusunu ele alacağız. Elbette sağlam bina yapılışının takibiyle anlaşılarakta olup, bu konuyu iki aşamada inceleyeceğiz. Birinci aşama eski binaların sağlamlığı, ikinci aşama ise, sağlam inşaat yapma nasıl olur, aşaması olacaktır.

Depreme dayanıklı sağlam bina; Zemin hareketlerine göre inşa edilmiş ve deprem yönetmeliklerine uyan binalardır. Bu husus herkes tarafından zaten bilinen bir esastır. Öyleyse bu esasa göre binaları kıyaslamamız bize mevcut bina stokunun, sağlamlığını, ya da dolayısıyla depreme karşı tehlikesini anlatacaktır.

Mühendislik hizmeti ile anlama…

Eski bir bina incelendiğinde şu safahatlar gerçekleştirilmektedir. Mevcut binanın önce Röleve projesi (mevcut en son halinin mimari, statik projesi) hazırlanır. Binanın oturduğu arsanın zemin etüdü yapılır, mevcut betonların mukavemetini ölçmek için betonlardan Karot (daire çaplı beton blok kesilir) numuneler alınır. Smith çekici ile beton yüzeyinde okumalar yapılır, Paşometre veya diğer elektroman yetik cihazlar ile demirlerin çapları, aralıkları, Korozyona (paslanma) uğrayıp, uğramadıkları tespit edilir ve bütün bunların hepsi bir Rapor haline getirilip, bilgisayarlardaki programlara (Sta4 veya İde yapı) aktarılır. Bir nevi bu binaya sanal deprem uygulanır ve binanın olası depremdeki davranışları görülüp, bina elemanlarının (kolon ve kirişler) hangilerinin yetersiz olup olmadıklarını kolayca öğrenebiliriz. Bu yetersiz kısımlar takviye metotlarından biri ile bilgisayarda uygulanıp, yeniden bir sanal deprem dalgası ile tahkik edilip, güvenli sonuç alındığında, projenin çıktı denilen (ozalit kağıdını aktarılmış hali ) kısımları alınır ve işin tatbik edilmesi kalır. ( İleride bu tatbikat şekilleri ayrıntılı olarak anlatılacaktır. )

Yukarıda bahsedilen uygulama, yetkin, tecrübeli ve belgeli İnşaat Mühendisleri tarafından yapılması ve depremden önce yapılmış binası olan mal sahipleri tarafından yaptırılması gereken bir muayene raporu ve projesidir.

Basit olarak vatandaş nasıl anlayabilir…

Peki sade bir vatandaş, en basit binanın sağlamlığını nasıl anlayabilir. Bunu anlamak için bir çok faktör olmasına rağmen, başta binanın oturduğu zemin kaya mıdır, dere yatağı mıdır, yumuşak toprak veya kum mudur, bina bodrumunda su ve rutubet var mıdır, bakması gerekir. Diğer bir husus ise binada deprem çatlakları var mıdır  (Bil hassa giriş katları, 1.kat ve bodrum katlarda), ayrıca KOLONLAR (direkler),kirişlerden (tavanda duvar üstüne gelen çıkıntılı betonlar) daima daha kalın olması gerekir, halk arasında binalar sadece düşey yüklere göre sağlamlığı yani taşıcılığı dikkate alınmaktadır, oysa binalar deprem sırasında eğilip kalkmalarına (sünek olmalarına) yani esnek olmalarına göre, adeta sporcu bir şahıs gibi kaslı, idmanlı, narin ve rahatlıkla eğilip kalkan bir sporcunun davranışı gibi olması ile değerlendirilir.

Özetle; Mevcut binaların bodrumlarında su, rutubet olmamalı (gerekirse keson kuyu açıp su seviyesini düşürün), direkleriniz kirişlerden daha kalın olmalı, mevcut bölme duvarlarınızı yıkıp açmayın onlar taşıyıcı olmasa bile binaların esneyip, geri gelmesine yardımcı olmaktadır.
Ayrıntılara ilerdeki yazılarda değinmek üzere hoşçakalın.

Mustafa DEMİR
İnş. Müh.
Uzman, Denetçi, Deprem Müşaviri
PM 193